سازمان گمرک مانند دریچه ورود و خروج کالا به کشور عمل می‌کند و بر تجارت بین‌المللی نظارت می‌کند. آمار گمرک یازده ماهه ایران در سال ۱۴۰۳(بدون احتساب نفت خام، نفت کوره، نفت سفید و تجارت چمدانی)، مطابق گزارش سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
| نوع فعالیت | یازده ماهه سال ۱۴۰۳ | تغییرات نسبت به سال قبل | ||
| وزن (میلیون تن) | ارزش (میلیارد دلار) | وزن | ارزش | |
| صادرات | ۱۴۱ | ۵۳.۴ | رشد ۱۲.۶۷٪ | رشد ۱۸.۷۸٪ |
| واردات | ۳۵.۱ | ۶۳.۶ | کاهش ۲.۶۳٪ | رشد ۵.۵۷٪ |
شناسه ملی گمرک جمهوری اسلامی ایران
اگر شما به عنوان یک فرد یا شرکت، بخواهید در ایران تجارت بین‌المللی انجام دهید و کالایی را وارد یا صادر نمایید، لازم است که شناسه ملی گمرک داشته باشید. شناسه ملی گمرک، کد منحصر به فردی است که سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران، آن را به افراد حقیقی و حقوقی فعال در حوزه تجارت بین‌الملل اختصاص می‌دهد. از این طریق، سازمان گمرک می‌تواند فعالیت‌های تجاری بین‌المللی افراد را شناسایی و امنیت تجارت بین‌المللی را تضمین نماید.
برای دریافت شناسه ملی گمرک خود، ابتدا باید در سامانه گمرک ایران ثبت نام کرده و مدارک مربوطه را ارسال نمایید. مدارک مورد نیاز برای افراد حقیقی شامل مدارک شناسایی و برای افراد حقوقی شامل شماره ثبت، روزنامه رسمی و مدارک نماینده قانونی است. پس از تایید هویت، شناسه ملی گمرک شما صادر خواهد شد.
موارد استفاده از شناسه ملی گمرک عبارتند از:
- ثبت سفارش واردات و صادرات
- ترخیص کالا از گمرک
- ثبت در سامانه‌های گمرکی
- صدور کارت بازرگانی (برای اشخاص حقوقی)
- ارتباط با گمرک به صورت الکترونیکی و بدون نیاز به مراجعه حضوری
گمرک جمهوری اسلامی ایران ارزش کالا
ارزش کالا در گمرک به مبلغی گفته می‌شود که بر اساس آن، هزینه‌های گمرکی (مانند حقوق گمرکی، سود بازرگانی و مالیات) محاسبه می‌شود. در گمرک جمهوری اسلامی ایران، ارزش کالا بر اساس ضوابط مشخصی محاسبه می‌شود که عمدتا مطابق با قوانین گمرکی کشور و پیمان‌نامه ارزش سازمان جهانی گمرک (WCO) است. معمولا ارزش کالا در گمرک ایران بر اساس ارزش معاملاتی تعیین می‌شود که شامل موارد زیر است:
- قیمت خرید کالا (مطابق فاکتور فروشنده)
- هزینه حمل و نقل تا مرز ایران
- هزینه بیمه (در صورت وجود)
- سایر هزینه‌های مرتبط (مانند هزینه بسته‌بندی، کمیسیون نمایندگی و...)
اگر ارزش معاملاتی قابل استناد نباشد، گمرک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
- ارزش کالای مشابه: مقایسه با کالاهای هم‌رده در بازار داخلی یا بین‌المللی
- ارزش کالای جایگزین (اگر کالای مشابه وجود نداشته باشد)
- روش محاسباتی: بر اساس هزینه تولید + سود متعارف
- روش استنباطی: بر اساس آخرین معاملات معتبر
توجه داشته باشید که اظهار ارزش معاملاتی کمتر از ارزش واقعی، جریمه در پی دارد و حتی ممکن است موجب توقیف کالای شما شود. همچنین گمرک ایران به بانک اطلاعاتی قیمت‌های جهانی دسترسی دارد و ارزش کالا را با آن مقایسه می‌کند. برای برخی از کالاها مانند خودرو، لوازم الکترونیکی و... نیز قیمت‌های مرجع اعلام شده از سوی گمرک، ملاک است.
شماره گمرک ایران
منظور از شماره گمرک در ایران، معمولا همان «شناسه ملی گمرک» است. شناسه ملی گمرک، کد یکتایی است که سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران، برای انجام فعالیت‌های تجاری بین‌المللی به افراد و شرکت‌ها اختصاص می‌دهد. اما در برخی موارد ممکن است «شماره گمرک» به شماره پرونده گمرکی یا کد رهگیری اظهارنامه نیز اشاره داشته باشد. در این صورت، توجه داشته باشید که شناسه ملی گمرک با کد رهگیری تفاوت‌های ظریفی دارد. شناسه ملی گمرک، کد ثابتی است که برای شناسایی افراد و شرکت‌ها در گمرک به کار می‌رود. اما کد رهگیری یا شماره پرونده، کدی موقت برای پیگیری یک ترخیص خاص است. شناسه ملی گمرک همیشه ثابت است، اما کد رهگیری برای هر محموله یا پرونده جدید تغییر می‌کند. به طور کلی، «شناسه ملی گمرک» و «شماره گمرک» در بیشتر موارد یکسان هستند. اما اگر در فرمی به «شماره پرونده گمرکی» برخورد کردید، احتمالا منظورش کد موقت آن ترخیص خاص است.